Halos 15 taon na ang nakalilipas, isang bata at maliwanag na mga mata na si Morissette Amon ang nag-impake ng kanyang mga gamit at lumipat sa Maynila para isagawa ang lahat sa kanyang pangarap na maging isang mang-aawit.
Ang natitira, tulad ng sinasabi nila, ay kasaysayan.
Sa isang karera na direktang iginugol sa spotlight, tila alam natin ang lahat ng dapat malaman tungkol sa Asia’s Phoenix; ang magsabi ng kahit na ano ay mas mababa ay magiging isang matinding pagmamaliit. Mula noong siya ay 14, ang kanyang pagsikat sa industriya ng musikang Pilipino ay mahusay na dokumentado, mula sa TV5’s Star Factor sa Ang Boses ng Pilipinas. Higit pa sa lahat, mayroon kang hukbo ng mga tapat na tagahanga na nakatuon sa kanyang bawat galaw.
Sa kabila nito, determinado si Morissette na ipakita sa mundo na napakarami pa rin tungkol sa kanya na hindi pa namin nakikita bilang mga manonood. Isa sa mga bagay na iyon ay ang pagkakakilanlan niya bilang isang Cebuana.
“Maraming tao ang nakakalimutan na taga-Cebu ako,” she shared with Rappler, sa pinaghalong Bisaya at English. “NGAYONG ARAW (ngayon) I’m (going) on my fourteenth year in the industry and one of the things that I haven’t really done is put out songs that are in my (language).”
“Labi na (Lalo na) kapag ginagawa ko Ang Boses back in 2013, I was already based here in Manila kay Three years na ako sa TV5…kaya noong nag-audition ako, nag-audition ako dito sa Quezon City. Sa aming kaso (sa panahong iyon), ang nilagay nila (ang nilagay nila sa introduction ko) ay Quezon City. Pero ang hindi napapansin ng mga tao, sa Cebu talaga ako ipinanganak at lumaki.”
Kung babalikan mo ang karera ni Morissette sa ngayon, tiyak na makikita mo kung bakit napalampas ng mga tao ang detalyeng iyon. Bukod sa physically based sa Manila, most of the songs that she’s best known for interpreting — “Gusto Ko Nang Bumitaw,” “Akin Ka Na Lang,” and “Di Mapaliwanag” — are all in Filipino. Ibinunyag niya na sa unang bahagi ng kanyang karera, malinaw na nilinaw ng mga tao sa industriya ng musika na ito ay Filipino o bust: kung gusto niyang palakihin ito, kung gusto niyang “kunekta sa masa” (tulad ng sinasabi nila), siya kailangang matutong magsalita ng Filipino nang maayos. Kaya, kumuha siya ng mga klase sa Filipino, kumanta sa Filipino, at nagbigay ng mga panayam sa Filipino.
Pagkatapos, habang pinipigilan ng pandemya ang industriya ng entertainment sa buong mundo, nakahanap ang mang-aawit ng perpektong pagkakataon upang tuklasin pa ang kanyang kasiningan. Inilublob niya ang kanyang mga daliri sa pagsulat ng kanta, nagtatrabaho nang malapit sa kanyang asawa at singer-songwriter na si Dave Lamar upang lumikha ng mga orihinal na kanta. Gumawa sila ng kanilang side project, From The Sea (isang play sa English translation ng Spanish last name nila, Lamar), at naglabas ng parehong EP at album ng mga orihinal na kanta. Nagtulungan din ang dalawa sa paglikha ng mga orihinal na kanta para sa kanyang EP, lagda, na nakakita sa kanyang pag-eksperimento sa mga genre at tunog.
Sumali at nasangkot din si Morissette sa independent record label na Underdog Music. Dahil dito, nagkaroon ng mas maraming pagkakataon para gamitin ang kanyang adbokasiya sa pagbibigay ng plataporma para sa musika mula sa mga rehiyon ng Visayas at Mindanao.
“Isa sa mga bagay na gusto kong gawin ay tumulong sa (Visayas and Mindanao) region,” she said, as she talked about gaining full creative control over her career when she joined Underdog.
Parang ang mga bituin ay nakahanay para sa kanya na literal at matalinghagang bumalik sa kanyang pinagmulan. Matalinhaga ito sa diwa na mayroon siyang malikhaing kontrol na hindi lamang mag-eksperimento sa kanyang tunog, ngunit bumalik din sa genre kung saan siya pinakakilala — mga ballad. Sa kabilang banda, literal na pagbabalik sa kanyang pinagmulan dahil nagkaroon siya ng pagkakataong kumanta ng mga orihinal na kanta sa Bisaya pati na rin ang pakikipagtulungan sa mga producer at songwriter na nakabase sa Visayas at Mindanao.
Inilabas niya ang kanyang kauna-unahang Bisaya-English na kanta, “Undangon Ta Ni” (translated as ‘Let’s End This’) noong 2022. Ang kanta ay itinayo ng Cebuano singer-songwriter at kapwa Underdog artist na si Relden. Pagkatapos, noong 2024, pinalabas niya ang “Ang Paghuwat” (The Waiting), na isinulat ni Vispop juggernaut Ferdinand Aragon.
“Ako ay isang tagahanga ni Ferdinand mula pa noon,” she gushed. “At para magkaroon ako ng pagkakataon na makipag-collaborate sa kanya sa ‘Ang Paghuwat’…ga-fangirl jud ko ato. Pagkatapos ay ang kwento sa kanta, parang nakakaaliw napakahusay (I was really fangirling over him. On top of that, sobrang aliw ng story ng kanta.)”
Noong Disyembre 2024, pinalabas niya ang kanyang ikatlong orihinal na Bisaya na kanta, “Ihilak Lang Na” (Just Cry It Out), isang kanta na isinulat ng critically-acclaimed Cebuano songwriters Therese Villarante-Langit at Jude Gitamondoc. Si Gitamondoc din ang nagtatag ng Visayan Pop Music Festival (Vispop).
Ibinunyag ni Villarante-Langit, na nanalo sa Vispop (ang songwriting competition) at Himig Handog, sa Facebook na siya talaga ang sumulat ng lyrics ng kanta na nasa isip si Morissette.
“Nakakamangha rin na sa sandaling magsimula ang ideya para sa kantang ito, naisip ko ang malakas na boses ni (Morissette) at matunog na pagkukuwento,” isinulat ng lyricist. “Naisip ko ang kahinaan sa nadarama na melodic turbulence, at ang kanyang boses ay nangangahas na umangat sa itaas nito habang nagdadala pa rin ng sakit at pag-asa. Oo, pareho. Ang kanta at si Morissette ay hindi mapaghihiwalay sa akin. Sinabi sa akin ng aking puso na ito ang pinakahuli, pinaka-epikong bagay na mangyayari para sa kantang ito.”
“She pitched this song, at parang love at first sight. Meron siya tiyak na mahika. Para sa akin, bilang isang taong nakakaunawa sa wika, makarelate Nandito lang ako lyrics. Parang, oo, ito ang pinagdadaanan ko bilang a bagong kasal na pagtanda well, iyon ang kantang ipapa-banner ko.”
(There was a certain magic to the song. For me, as someone who could understand the language, I was able to relate immediately to the lyrics. Kumbaga, ito talaga ang pinagdaanan ko bilang bagong kasal, pag-uunawa sa buhay na may sapat na gulang. …parang kanta ito na maaari kong ilagay sa isang banner at iwagayway.)
Habang ang kanyang asawang si Dave ay hindi maintindihan ang mga liriko, ang himig, ang pagkakaayos, at ang istraktura ng mga chord ay parang nagmumulto. Hindi mo maiwasang makaramdam ng pagkaakit.
Ang buong paglalakbay na ito ng pag-aaral, at pag-awit ng mga orihinal na kanta ng Bisaya ay parang muling pagpapakilala kay Morissette — hindi lang bilang mang-aawit, kundi maging artista. Ang lumikha. Ang katuwang. Sa pamamagitan ng kanyang trabaho kasama ang mga Bisaya songwriters at lyricists, pakiramdam niya ay mas natututo siya sa patula na bahagi ng wika, higit pa sa paggamit lamang ng mga bahaging pang-usap ng Bisaya.
“(Kahit na) Ako ay nagsasalita ng wika, iba din siya (Iba talaga) kapag kumakanta…at sa dami ng mga kantang ito na nilagay ko pati na rin sa mga ginagawa namin, kanyang Bisaya ay Sana malungkot talaga (tumawa). Sinusubukan kong gawin itong isang punto tatanungin ko sila Ferdinand, sila Sir Jude, na ‘anong sumasang-ayon ka dito?’ kasi meron ako ideya kung ano ang ibig sabihin nito, pero baka magkaiba sila interpretasyon kasi sila yung nagsusulat diba?”
(Talagang malalim ang mga salitang Bisaya sa mga kanta (laughs). I try to make it a point to ask Ferdinand, Sir Jude, ‘what are your interpretations of this word?’ because while I have the general idea of what (the word) ) ibig sabihin, baka iba ang interpretasyon nila bilang mga songwriter.)
Bagama’t hindi pa siya kumpiyansa sa pagsusulat sa Bisaya o Tagalog, iginiit niya na wala siyang problema sa pagtanggap ng mga pitch ng kanta mula sa mga Bisaya songwriters. Para kay Morissette, ang pagpapahiram ng kanyang boses sa mga kantang ito ay ang kanyang sariling paraan ng pagtulong sa mga artist na ito na magkaroon ng mas malaking plataporma para sa kanilang musika. Umaasa siya na sa bawat kanta ng Bisaya na ilalabas niya, masusulong niya ang orihinal na musikang Bisaya sa pambansang mainstream.
“Bilang tagapakinig, lagi akong naaakit sa tuwing naririnig ko ang musikang Bisaya na tumutugtog, lalo na dito sa Luzon. Ito ay isang bihirang pangyayari pa rin. I’m just happy to be one of the artists in Manila who is helping push for VisMin pop and our amazing songwriters and creatives in the South,” she shared.
Ibinunyag pa ni Morissette na kapag binalikan niya ang simula ng kanyang karera, kung may mga pagkakataon sa Cebu noong siya ay 14, malamang na hindi siya lumipat sa Maynila kasama ang kanyang pamilya. “Para sa amin, ang Cebu ay palaging tahanan.”
“Ngayon, sa internet, napakaraming paraan para kumonekta sa mga tao at mga artista, mga creative, mga producer (sa buong bansa). (We) might as well help those creatives who are not based in Manila at bigyan din sila ng spotlight,” she continues, in a mix of Bisaya and English. “Alam ko kung gaano kalaki ang talento sa Visayas at Mindanao, at sigurado akong napakaraming mahuhusay na creative na hindi pa natin narinig dahil hindi sila nagkaroon ng pagkakataon na ilabas ang kanilang sining sa isang mas malawak na sukat.”
“Sobrang nagpapasalamat din ako para tumulong, para magtiwala din sa mga ito mga musikero sa Visayas at Mindanao na, may tiwala sila sa akin at sa mga nandito na ipagpatuloy ang pagpapataas ng VisMin pop, para marinig siya. sa buong mundo, sa buong Pilipinas…Ilang oras na lang at maririnig na ang VisMin pop sa buong bansa.”
Malaki ang pasasalamat ko sa tulong, sa tiwala ng mga musikero na ito mula sa Visayas at Mindanao, na mapagkakatiwalaan nila ako at ang iba pa dito sa Maynila na itaas ang VisMin pop upang ang ating musika ay marinig sa buong mundo, sa buong mundo. Pilipinas…Isang oras na lang bago marinig ang VisMin pop sa buong bansa.)
Kaya naman tila apt na ang forthcoming album ni Morissette ay tahasang tungkol sa kanyang pagpapakita kung sino siya bilang isang Cebuana. Sa kanyang halos 15 taon sa industriya, hindi pa siya nakakapaglabas ng isang ganap na laman na album — hindi lang isang compilation ng mga kanta at cover, kundi isang may sentral na tema at artistikong konsepto. In a way, all the stars aligned: they started Underdog Music to uplift artists who didn’t have a platform especially those from Visayas and Mindanao, they received many pitches from Bisaya songwriters, and she wanted to make an album that was true to who siya ay bilang isang artista at bilang isang tao. At isang hindi mapag-aalinlanganan, hindi matitinag na bahagi ng kung sino siya ay ang kanyang pamana.
“I want to proudly say in this compilation of work: Cebuano ako. Bisaya ako.” – Rappler.com
